Sve više turista i turističkih agencija produžava rute u Severoznačajnoj Bugarskoj i odlaze do bliskih objekata u Srbiji. Na nekoliko kilometara od granice naših suseda nalaze se impresivni istorijski spomenici i prirodni fenomeni koji su još uvek malo poznati bugarskim turistima.
Jedan od najatraktivnijih istorijskih objekata e arheološki kompleks Gamzigrad, iz kasnog rimskog doba, sa tvrđavom Feliks Romuliana, koja se nalazi na oko 11 km od grada Zaječara. Dvorac je izgrašen na zahtev imperatora Gaja Valerija Maksimijana Galerija (297.-311.) krajem III i početkom IV veka nove ere. Posvećen je majci vladara “Veseloj Romulijani”.
Impozantna utvrđenja dvorca olicetvorjavaju uspešnu vojnu karijeru imperatora. Vizuelni i prostorni odnosi između dovrca i memorijalnog kompleksa, gde je postavljen mauzolje Galerija i njegove majke, jasan su primer rimske arhitektonske tradicije koja je pod uticajem ideološkog obogotvorenja vladara, što je naročito karakteristično za period Druge tetrathije.
U početku arhitektonski kompleks je relativno skroman. Ali tokom 306. godine Konstancije I umire i Galerij postaje najmoćniji čovek Rimske imperije. U tom periodu počinju da se grade monumentalne zgrade, dostojne značaja imperatora. U južnom delu kompleksa podignut je ogromni hram u čast boga Jupitera. Tu novu fazu gradnje karakteriše upotreba bogate ornamentike i simbolike u detaljima.
Feliks Romuliana obuhvata utvrđenja, dvorac u severozapadnom delu kompleksa, bazilike, hramove, vruća kupatila, memorijalni kompleks i tetrapilon. Grupa zgrada zanimljiva je sa preplitanjem ceremonijalnih i memorijalnih funkcija.
Nakon smrti imperatora Galerija tokom 311. kompleks gubi svoje ceremonijalne funkcije i zgrade menjaju svoju namenu. Ovo sporo gubljenje značaja trajalo je do V veka, kada je na mestu prestone dvorane sagrađena hrišćanska bazilika.
Danas se kompleks nalazi na spisku UNESCO-a za zaštitu kulturno-istorijskie baštine i rado je posećivan.
I još:
O ovom mesto postoji i stara legenda o poznatom bugarskom boljaru i njegove tri kćeri Vidi, Kuli i Gamzi koje su izgradile tvrđavu Baba Vida, grad Kula i Gamzigrad.
