Foto: Ivan Yanchev
Kategorija: Grabljivac
Porodica: Mačaka
Status očuvanja u Bugarskoj: kritično ugoržena vrsta
Vrsta koja je ugrožena, autohtona balkanska populacija riseva boravi u jugozapadnoj Srbiji, Crnoj Gori, Makedoniji, Albaniji, Bosni i Hercegovini i, moguće je još i na Strandži (Bugarska i Turska). Moguće je usamljeni primerci da borave na planinama Malaševska, Osogovo, Vlahina i Kraište. U stvari, tokom 40-tih godina prošlog veka, ris je smatran nestalom vrstom, ali nakon 1985. sve češće se pojavljuju svedočenja o njegovoj pojavi na Srednjoj Staroj planini, Rili, Zapadnim Rodopima, Dunavskoj ravnici i Ludogorju, Ropotamu i Strandži.
Ris boravi južno od sela Stakevci, Zapadna Stara planina. U istom rejonu njegovo pristustvo dokazano je tokom 2004.–2005., a tokom 2009. pojavljuje se i u Osogovu. Pretpostavlja se da su ti risovi deo populacije, koja se oformila tokom poslednjih 20-25 godina u Istočnoj Srbiji od risova koji su se sami preselili sa Karpata, i koja ima oko 30 jedinki.
Stanište risa su planinski šumski masivi. Voli prirodne šume i stenovita mesta, ali lovi u zonama patuljstog bora i u alpskim zonama. U potrazi za teritorijom za lov i za parnerima, mlade životinje, kao i odrasle u slučaju smanjenja broja populacije ili nedostatku hrane, sreću se u nekarakterističnim za njih sredinama i skloni su dalekim lutanjima.
Period razmnožavanja je tokom februara-marta, a mladunci, koji se rađaju po 2 ili 3, dolaze na svet tokom maja-juna.
Osnovni plen su srne, mlade divlje svinje, zečevi. U spektar hrane spadaju još i košute i mladi jeleni, ptice i glodari, ali ponekad napadaju i domaće životinje. Vuk je osnovna konkurencija i neprijatelj risa.
Osnovni faktori sa negativnim dejstvom su krivolov, sve manji broj divljih kopitara, seča starih šuma i njihovo fragmentiranje u masive. Kako bi se sprečio nestanak vrste treba da se zaustavi seča starih prirodnih šuma i da se poveća površina zaštićenih teritorija na Zapadnoj Staroj planini, Srednjoj gori, Zapadnim Rodopima i Pirinu.
Izvor: Crvena knjiga Republike Bugarske, Elektronsko izdanje
Autori: Žeko Spiridonov, Nikolaj Spasov