Foto-Tihomir E. Mladenov
Autor: Vanja Stavreva
Izvor: novine „24 časa”, 21.08.2012
Naučnici BAN-a skoro su proučavali plesan, koja se stvara na crtežima na stenama u pećini Magura. Očekuje se mišljenje eksperata u vezi sa tim kakve mere treba da budu preduzete kako bi crteži bili sačuvani i da li sala sa crtežima može da bude otvorena za posetioce.
Pre nekoliko godina specijalisti Nacionalnog instituta za nepokretnu kulturnu baštinu zabranili su pristup i od tada su remek dela praistorijske umetnosti pod ključem. Razlog za zatvaranje bilo je mišljenje, da je stvaranje plesnih gljivica u vezi sa promenom mikro klime zbog prisustva ljudi i svetlosti.
“Sada preovladava mišljenje da ne postoji opasnost za crteže i ako naučnici to potvrde otvorićemo tu galeriju za turiste. Dosta ljudi dolazi zbog njih i bivaju razočarani pošto ne mogu da ih vide”, rekao je gradonačelnik Belogradčika Boris Nikolov.
Od kraja aprila odlukom Ministarskog saveta, za brigu o pećini zadužena je opština kako bi mogla da se kandiduje za evropska sredstva za njen razvoj.
Odobren je projekat za poboljšanje turističke infrastrukture i čeka se njegovo finansiranje.
Lokalnva vlast, međutim, brine o očuvanju mikro klime u pećini Magura. “Jedan od prvih projekata u tom pravcu biće u vezi sa promenom sadašnje rasvete diodnom, koja neće zračiti toplotu”, rekao je Nikolov.
Magura je duga skoro 3 km, većina galerija je na 56 m ispod zemlje, i u njima se stvorila posebna mikroklima sa stalnom temperaturom od 12 stepeni, visoke vlažnosti i bez ikakve dnevne svetlosti.
Prisustvo ljudi, međutim, promenilo je te uslove, nakon što je 2001. dužinom cele pećine montirana veštačka svetlost. Zajedno sa setlošću, reflektori zrače i toplinom. Posledica toga je da poslednjih godina u pećini, koja nikada do tada nije imala zelenu vegetaciju, oko reflektora raste mahovina. Njihove spore dospele su u podzemlje zalepljene po obući posetilaca, a svetlost i toplota stvorili su uslove za njihov razvoj.
Ozbiljniji problem, međutim je plesen na primitivnim crtežima. Upravo zbog njih pre 28 godina pećina je nominovana za uključivanje na spisak spomenika pod zaštitom UNESCa u kategoriji kulturna baština.
Galerija sa crtežima nalazi se u levom krilu pećine, do nje se stiže uzanim hodnikom 200 m od ulaza. U apsolutnom mraku, pri stalnoj temperaturi od 13 stepeni (stepen više nego u ostalim salama), u prostoriji visoke vlažnosti bez bilo kakvih vazdušnih struja, sačuvano je preko 700 crteža koji prikazuju kultne scene i scene iz lova.
Crteži su rađeni u različitim periodima, naši preci dodavali su nove prikaze između starijih scena. U Sunčevoj sali sa velikom preciznošću prikazan je sunčev godišnji kalendar iz kasnog eolita sa dodacima za vreme iz ranog bronzanog doba.
Crteži imaju ispupčen oblik i višlji su od površine stene za 2 do 4 mm, jer stena koja nije pokrivena guanom, tokom hiljada godina je izvetrela pod dejstvom atmosferske vlage.
Ono što vreme nije moglo da uradi, uradili su ljudi – deo crteža uništili su vandali u periodu kada posete pećini nisu bile organizovane i kada ista nije čuvana.
Iako je još tokom 1960. godine pećina bila proglašena nacionalnim spomenikom kultrure, sledećih 30 godina ništa nije urađeno za restauraciju i konzervaciju prikaza drevne umetnosti. Tokom 1983. Aneta Slavova iz tadašnjeg NIPK-a (nacionalni institut za spomenike kulture) obrađuje i konzervira specijalnim rastvorom mali deo crteža, ali njen početak nije nastavljen.
Na obrađenim crtežima nije se stvorila plesan i nema potrebe da tražimo pomoć od drugih, pošto je naš pokušaj očuvanja uspešan, kategorično tvrdi dugogodišnji vodič pećine Anka Jordanova.
Restauracija i konzervacija su obavezni i potraga za finansiranje tih aktivnosti je prioritet, kategorični su u opštini. Moguća varijanta, za početak je, da turisti imaju pristup barem do hodnika prema Sunčеvoj sali u kojoj takođe ima crteža, koji su konzervirani. Ali to se ne može dseiti bez odobrenja Nacionalnog instituta za nepoktetnu kulturnu baštinu.
Zatvaranje sale sa crtežima u Magiri, u stvari nije naš hir. Svetski poznata pećina Lasko u kojoj su praistorijski crteži iz doba kasnog paleolita, i koja se nalazi u dolini reke Dordon, Jugozapadna Francuska, zatvorena je za posetioce od 1963. Razlog za to je što turističke posete izazivaju promene u mikro klimi i na taj način freske bivaju ugrožene.
Pećina je otkrivena tokom 1940. i nakon završetka Drugog svetskog rata otvorena je za posete.
Nakon 1955. konstatuje se povećani nivo ugljen dioksida, kondezacija vode po zidovima i povišena temperatura. Tokom 1960. broj posetioca dostiže do 1800 ljudi dnevno. Pojavljuju se gljivice i od januara 1963. pećina je zavrotena.
Maguru je tokom prvih šest meseci 2012. posetilo 11 808 ljudi.
Amerikanci je proučavaju čitav vek
Crteži u Maguri su objekat proučavanja od početka XX veka, a prva arheološka proučavanja izvršio je tokom 1961. Nikolaj Džambazov. Poslednja proučavanja su vršena pre mesec dana u sali Podmola. Njih su izvršili američki antropolozi Dejvid Strijt, Keli Or i Dejni Hejčkof, geolozi Kris Miler i Ivajlo Krumov iz Belogradčika.
U jednom od slojeva otkrili su 2 lobanje pećinske mačke, kosti pećinske hijene i nekih životinja biljojeda. Otkrili su i parčiće uglja, koji su uzeti za analizu i određivanje starosti sloja. Pretpostavke su da je nastao 30-40 hiljada godina p.n.e. Istraživanja američkog tima nastaviće se i sledeće sezone.
no images were found